Το Ανεξάρτητο Κράτος των Σαμόα , όπως είναι το επίσημο όνομα της χώρας, βρίσκεται στον νότιο Ειρηνικό ωκεανό 2.400 χλμ. βόρεια της Νέας Ζηλανδίας. Περιλαμβάνει 9 ηφαιστειογενή νησιά εκ των οποίων κατοικούνται 4: η Απολίμα, το Μανόνο, το Σαβάιι, και η Ουπόλου όπου κατοικεί και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας. Ολόκληρο το νησιωτικό σύμπλεγμα, συμπεριλαμβανομένων των Αμερικανικών Σαμόα, ήταν γνωστό με την ονομασία Νησιά των Θαλασσοπόρων ως τον 20ο αιώνα, επειδή οι Σαμοανοί είναι ικανοί ναυτικοί. Πρωτεύουσα του κράτους είναι η Άπια. Το Μάιο του 2007 η χώρα θρήνησε το θάνατο του Μαλιετόα (Αρχηγού Κράτους από την ανεξαρτησία), Τανουμαφίλι Β΄. Βάσει του Συντάγματος, το πολίτευμα έγινε προεδρική δημοκρατία και ο Αρχηγός Κράτους υπηρετεί πενταετή θητεία.
Η χώρα βρίσκεται στα ανατολικά της Διεθνούς Γραμμής Ημερομηνίας και νότια του Ισημερινού. Η συνολική της έκταση είναι 2.934 km² και αποτελείται από τα δύο μεγάλα νησιά Ουπόλου και Σαβάιι (το μεγαλύτερο νησί σε έκταση, με πληθυσμό 42.000 ανθρώπους) και 8 ακόμα νησίδες. Τα τρία από τα οκτώ νησάκια βρίσκονται στον Πορθμό της Απολίμα (νησί Μανόνο, Απολίμα και Νουουλόπα), τέσσερα είναι τα νησιά Αλεϊπάτα (Νουουτέλε, Νουουλούα, Ναμούα και Φανουατούπου) και το νησάκι Νουουσάφεε. Τα τρία τέταρτα του πληθυσμού κατοικούν στο Ουπόλου.
Στις 29 Δεκεμβρίου 2011 η Σαμόα πραγματοποίησε το «πέρασμα» από την ανατολική στη δυτική πλευρά της Διεθνής Γραμμής Ημερομηνίας. Ως συνέπεια η 30η Δεκεμβρίου 2011 διαγράφηκε από το ημερολόγιο και η χώρα πέρασε κατευθείαν στη 31η Δεκεμβρίου 2011.Η Σαμόα βρίσκεται πια στη ζώνη ώρας UTC +13 (θερινή: UTC +14), ενώ μέχρι τότε βρισκόταν στην UTC -11.
Η χώρα έχει τροπικό κλίμα, με τη μέση ετήσια θερμοκρασία να είναι 26,5 βαθμούς Κελσίου και από το Νοέμβριο ως τον Απρίλιο να παρατηρείται μία εποχή των βροχών. Ο καύσωνας μετριάζεται από τους αληγείς ανέμους, οι οποίοι πνέουν από τα νοτιοανατολικά. Την περίοδο από το Δεκέμβριο ως το Μάρτιο παρουσιάζονται συχνοί κυκλώνες. Στις 15 Μαρτίου του 1889 ένας κυκλώνας στην Άπια προκάλεσε περισσότερα από 147 θύματα και ανυπολόγιστες καταστροφές.. Οι βροχοπτώσεις φθάνουν τα 2.800 χιλιοστά στην Άπια.
Αναφορικά με τη βλάστηση, το μεγαλύτερο μέρος της χώρας καλύπτεται από πυκνά δάση, όπου φύονται αρτόδεντρα, κοκκοφοίνικες και κάνδανος. Αντίθετα, τα ζώα που συναντώνται στα νησιά είναι λιγοστά και περιορίζονται σε πτηνά (όπως ένα σπάνιο είδος περιστεριού, γουρούνια, ποντίκια, σκύλους και νυχτερίδες.
Τα νησιά των Σαμόα είναι ηφαιστειογενή. Μόνο το Σαβάιι παρουσιάζει πρόσφατη ηφαιστειακή δραστηριότητα και μπορεί να θεωρηθεί ηφαιστειακά ενεργό. Το 18ο αιώνα έγινε η τελευταία μεγάλη έκρηξη, ενώ πιο πρόσφατες, μικρότερες εκρήξεις, συντελέστηκαν το 1904–1906.Υψηλότερο σημείο της χώρας είναι το όρος Σιλισίλι, στο νησί Σαβάιι, που έχει υψόμετρο 1.857 μ. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η λάβα από την έκρηξη του ηφαιστείου στο νησί Ματαβάνου χρειάστηκε 120 ημέρες για να φτάσει στην ακτή, που απείχε 12 χιλιόμετρα. Το μέτωπό της είχε περί τα 300 μ. πλάτος, το οποίο οδήγησε σε σημαντικές μεταβολές στην ακτογραμμή.
Παραδοσιακά τα νησιά αποτελούσαν την κοιτίδα των Πολυνήσιων. Οι αυτόχθονες εγκαταστάθηκαν γύρω στο 1000 π. Χ.
Ο Ολλανδός Γιάκομπ Ρόγκεβεεν έφθασε πρώτος στα νησιά, το 1722. και ακολούθησε ο Λουί Αντουάν ντε Μπουγκαινβίλ, ο οποίος έδωσε στα νησιά (1768) το όνομα "Νησιά των Θαλασσοπόρων". Οι αποστολές της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στις Σαμόα άρχισαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1830 από τον ιεραπόστολο Τζον Ουίλιαμς, της Ιεραποστολικής Εταιρείας του Λονδίνου.
Στα μέσα του 19ου αιώνα ο ηγεμόνας Μαλιετόα κατάφερε να υποτάξει όλους τους υπολοίπους και οι χώρες της Ευρώπης ίδρυσαν εμπορικούς σταθμούς στα νησιά. Η Βρετανία, οι ΗΠΑ και η Γερμανία διεκδίκησαν τα νησιά και η καθεμιά τους προμήθευαν με όπλα και με στρατό διάφορες παρατάξεις κατά τον εμφύλιο πόλεμο του στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο εμφύλιος διήρκεσε οκτώ χρόνια. Το 1878 προσαρτήθηκε το Πάγκο Πάγκο από τις ΗΠΑ και σήμερα είναι πρωτεύουσα των Αμερικανικών Σαμόα.
Το 1899 τα νησιά Σαμόα χωρίζονται με τριμερή σύμβαση στις Γερμανικές Δυτικές Σαμόα και στις Αμερικανικές Ανατολικές Σαμόα . Το 1914 οι Δυτικές Σαμόα καταλαμβάνονται από την Νέα Ζηλανδία μέχρι την 1η Ιανουαρίου 1962 οπότε αποκτούν την ανεξαρτησία τους. To 1976 εντάχθηκαν στον ΟΗΕ
Από κοινού την κυβέρνηση του νεαρού κράτους ανέλαβαν, ως Αρχηγοί Κράτους, ο Τουπούα Ταμαζέσε Μεαόλε και ο Μαλιετόα Τανουμαφίλι Β' . Ο πρώτος πέθανε το 1963 και ο δεύτερος το 2007. Το 2007 το αξίωμα έγινε αιρετό.
Τον Ιούλιο του 1997 με αναθεώρηση του Συντάγματος το όνομα της χώρας αλλάζει από Δυτικές Σαμόα σε Σαμόα. Οι κάτοικοι των Αμερικανικών Σαμόα αντιτάχθηκαν σε αυτήν την κίνηση και ακόμα και σήμερα αναφέρονται στη χώρα με το όνομα "Δυτική Σαμόα".
Η χώρα επλήγη από τον κυκλώνα Όφα το 1990 και τον Βαλ το 1991, που άφησαν πίσω τους 10.000 αστέγους και 6 νεκρούς, αντίστοιχα. Οι πρώτες δημοκρατικές εκλογές διεξήχθησαν το 1991 και Πρωθυπουργός έγινε ο αρχηγός του Κόμματος για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Τοφιλάου Έτι Αλεσάνα, ο οποίος παραιτήθηκε για λόγους υγείας, το 1998 και τον διαδέχθηκε ο Τουιλαέπα Σαϊλέλε Μαλιελεγκαόι, με αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, το Μίσα Τελεφόνι, από το 2001.
Τον Ιούλιο του 1999 το νησιωτικό κράτος συγκλονίστηκε από τη δολοφονία του Υπουργού Δημοσίων Έργων, Λουαγκαλάου Λεβάλουα. Δύο πρώην υπουργοί και ο γιος ενός ακόμη, κρίθηκαν ένοχοι για το φόνο και καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη.
Συγνώμη από Νέα Ζηλανδία
Το 2002, η Νέα Ζηλανδία, διά της Πρωθυπουργού της, Έλεν Κλαρκ, ζήτησε δημόσια συγνώμη από το λαό των Σαμόα για τα δεινά που υπέστησαν οι κάτοικοι την περίοδο 1920- 1962. Αυτό έγινε για δύο περιστατικά. Το πρώτο από αυτά ήταν ο αφανισμός του ενός πέμπτου του συνολικού πληθυσμού των Σαμοανών από επιδημία γρίπης το 1918-1919. Το 1919 η Βασιλική Ερευνητική Επιτροπή επέτρεψε ένα πλοίο από το Όκλαντ να πάει στη Δυτική Σαμόα, παραβιάζοντας την καραντίνα που είχε επιβληθεί. Έπειτα από επτά ημέρες, η γρίπη μεταδόθηκε στους κατοίκους του Ουπόλου και σύντομα και σε όλη την υπόλοιπη νησιωτική χώρα. Το δεύτερο περιστατικό έγινε κατά τη διάρκεια ειρηνικής διαδήλωσης του κινήματος των Μάου (Mau), το οποίο ήταν αντίθετο στη βία και κατήγγειλε, από τη δεκαετία του 1920, την κακομεταχείριση των Σαμοανών από τους Νεοζηλανδούς. Πρώτος ηγέτης του ήταν ο Σαμοανός και μαζί Σουηδός, Όλαφ Νέλσον. Ο τελευταίος εξορίστηκε και σύντομα αντικαταστάθηκε στην ηγεσία του κινήματος από τον Τουπούα Ταμασέσε Λεαλόφι, ο οποίος ηγήθηκε της ειρηνικής πορείας στο κέντρο της Άπια, στις 28 Δεκεμβρίου του 1929. Η νεοζηλανδική αστυνομία επεχείρησε να συλλάβει έναν από τους αρχηγούς στην πορεία και σύντομα συγκρούστηκε με τους Μάου. Οι νεοζηλανδικές δυνάμεις ασφαλείας πυροβόλησαν αδιακρίτως στο πλήθος. Ο αρχηγός Ταμασέσε πυροβολήθηκε πισώπλατα και τραυματίστηκε θανάσιμα, ενώ προσπαθούσε να ηρεμήσει τους διαδηλωτές και φώναζε "Ειρήνη στη Σαμόα". Δέκα ακόμη άνθρωποι σκοτώθηκαν την ίδια μέρα και άλλοι 50 τραυματίστηκαν από τα όπλα και τα ραβδιά της αστυνομίας. Η ημέρα αυτή έμεινε στη μνήμη των Σαμοανών ως "Μαύρο Σάββατο". Το κίνημα των Μάου μεγάλωσε, έγινε ακόμα πιο ειρηνικό και επεκτάθηκε και σε γυναίκες. Η Δυτική Σαμόα έγινε ανεξάρτητη το 1962 και υπέγραψε σύμφωνο φιλίας με τη Νέα Ζηλανδία. Ήταν η πρώτη χώρα στον Ειρηνικό Ωκεανό που κέρδισε την ανεξαρτησία της.
Ο πληθυσμός της χώρας αποτελείται κατά 93% από την εθνότητα των Σαμόα. Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας είναι 195.476 με βάση εκτιμήσεις του 2013 και η αστικοποίηση είναι πολύ χαμηλή (περίπου το 20% του συνολικού πληθυσμού ζει στις πόλεις). Ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού είναι 0,59% (εκτίμηση 2013) και ο ρυθμός γεννήσεων σύμφωνα με εκτιμήσεις για την ίδια χρονιά ήταν 21,7 γεννήσεις/1000 πληθυσμού και θανάτου 5,33 θάνατοι/1000 πληθυσμού. Ο πληθυσμός παρουσίασε αύξηση τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της αποτελεσματικής ιατρικής περίθαλψης. Το προσδόκιμο ζωής ήταν το 2013 τα 70,06 χρόνια για τους άνδρες και τα 75,97 χρόνια για τις γυναίκες (στο σύνολο του πληθυσμού 72,94 χρόνια) .
Βασικός πυρήνας της κοινωνίας είναι η οικογένεια, στον ευρύτερό της τύπο (ονομάζεται aiga). Ο αρχηγός της οικογένειας ονομάζεται ματάι και αυτός διευθύνει την εργασία, η οποία γίνεται συνεταιρικά, ενώ έργο του είναι και η διανομή των αγαθών. Οι γυναίκες απολαμβάνουν μεγάλο κύρος και σεβασμό ως αδερφές και κόρες, ωστόσο τίθενται στο περιθώριο ως σύζυγοι. Υπάρχει ειδικό Υπουργείο Γυναικείων Υποθέσεων.
Το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων είναι οι αυτόχθονες Σαμόα (92,6%), που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή γύρω στο 1000 π. Χ. και το 7% είναι Ευρωνήσιοι (αυτοί προήλθαν από επιμειξίες Ευρωπαίων με Πολυνήσιους). Υπάρχουν και λίγοι Ευρωπαίοι. Στα νησιά δε σημειώθηκε ποτέ κάποια σπουδαία μετανάστευση, εκτός από λίγους Μελανήσιους και Κινέζους.
Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι Χριστιανοί, ανήκοντες σε ποικίλα δόγματα (Κογκρεγκασιοναλιστική Εκκλησία, Ρωμαιοκαθολικοί, Μεθοδιστές, Αντβεντιστές, Προτεστάντες). Η σαμόα (πολυνησιακή) είναι η επίσημη γλώσσα, όπως και η αγγλική.
Πολίτευμα της χώρας ήταν ως το 2007 η συνταγματική μοναρχία. Σήμερα είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία με αρχηγό κυβέρνησης τον εκάστοτε πρωθυπουργό. Η κυβέρνηση ασκεί την εκτελεστική εξουσία και γενικά ελέγχει τη νομοθετική συνέλευση. Η τελευταία ασκεί τη νομοθετική εξουσία, ωστόσο η νομοθεσία ελέγχεται από την κυβέρνηση. Η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη από την κυβέρνηση και τη Βουλή.Το Κοινοβούλιο έχει μόνο ένα σώμα, που λέγεται Fono και απαρτίζεται από 49 μέλη των οποίων η θητεία διαρκεί πέντε έτη. Το 2007 ο Αρχηγός Κράτους (Ο Λε Άο Ο Λε Μάλο) έγινε αιρετός, για πέντε χρόνια, σύμφωνα με το Σύνταγμα, έπειτα από το θάνατο του Βασιλιά Μαλιετόα Τανουμαφίλι Β΄.Πρώτος αιρετός ηγέτης (Αρχηγός Κράτους) εξελέγη από το Κοινοβούλιο στις 16 Ιουνίου 2007 ο Τουφούγκα Έφι, πρώην Πρωθυπουργός και μοναδικός υποψήφιος για να διαδεχθεί τον αποβιώσαντα Μαλιετόα Τανουμαφίλι Β΄.Ο Έφι επανεξελέγη χωρίς αντίπαλο στις 19 Ιουλίου 2012.
Οι τελευταίες γενικές εκλογές διεξήχθησαν στις 4 Μαρτίου του 2011. Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 21 ετών και άνω.
Λόγω ανυπαρξίας ορυκτού πλούτου, η οικονομία της χώρας βασίζεται στην τροπική γεωργία (καρύδες, γλυκοπατάτες) και στην εξωτερική βοήθεια. Άλλες οικονομικές δραστηριότητες είναι η κτηνοτροφία, η αλιεία και οι βιομηχανίες τροφίμων και ελαφρών μηχανημάτων. Τη δεκαετία του 1990 δημιουργήθηκαν στο κράτος, από Ιάπωνες και Αμερικανούς, μεγάλες μονάδες για την κατασκευή καλωδίων και ρούχων.
Το ΑΕΠ της χώρας είναι 574 εκατομμύρια $ (171η στον κόσμο, εκτίμηση 2009). Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι 2.991$ (εκτίμηση 2009). Ένα μεγάλο πρόβλημα για την οικονομία της μικρής χώρας, αποτελεί η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού και η ελλιπής υποδομή. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί η τουριστική κίνηση στο νησί.
Νομισματική μονάδα είναι το τάλα. Σημαντική πηγή εσόδων αποτελούν και τα εμβάσματα των μεταναστών, κυρίως Αυστραλών και Νεοζηλανδών.
Οι αεροπορικές συγκοινωνίες εξυπηρετούνται από το μοναδικό διεθνές αεροδρόμιο, στο Φαλεόλο, το οποίο είναι σχετικά κοντά με την πρωτεύουσα. Εθνικός αερομεταφορέας είναι οι Πολυνησιακές Αερογραμμές (Polynesian Airlines). Η Άπια αποτελεί το κύριο λιμάνι.
Οι τηλεφωνικές συνδέσεις χαρακτηρίζονται γενικά απαρχαιωμένες, ενώ αναφορικά με τη ραδιοτηλεόραση, υπάρχουν 2 τηλεοπτικοί και 7 ραδιοφωνικοί σταθμοί στη χώρα. Η χρήση του Διαδικτύου είναι αρκετά δημοφιλής στη Σαμόα, με 11.307 χρήστες το έτος 2008. Η οδήγηση γινόταν στα δεξιά ως το 2009. Στις 7 Σεπτεμβρίου του 2009, παρά τις αντιδράσεις, τέθηκε σε ισχύ νέος νόμος και η χώρα άρχισε να οδηγεί στα αριστερά. Είναι η πρώτη φορά έπειτα από 40 χρόνια που μία χώρα αλλάζει κατεύθυνση οδήγησης. Η αλλαγή κρίθηκε απαραίτητη κυρίως για οικονομικούς λόγους.
Ο αναλφαβητισμός είναι μικρός στη χώρα (περ. 1%). Στην πρωτεύουσα έχει έδρα το Εθνικό Πανεπιστήμιο των Σαμόα, το οποίο αποτελεί παράρτημα του Πανεπιστημίου του Νοτίου Ειρηνικού.
Η Πίστη, η Οικογένεια και η Μουσική αποτελούν το τρίπτυχο του πολιτισμού των Σαμόα. Χαρακτηριστική είναι η σχεδόν ανύπαρκτη ιδιωτική ζωή, καθώς σε όλες σχεδόν τις δραστηριότητες, οι Σαμοανοί λειτουργούν συλλογικά. Τα νησιά ήταν γνωστά στους Ευρωπαίους ως "Νησιά της Ευτυχίας", κυρίως λόγω του ανεπιτήδευτου τρόπου ζωής των ανθρώπων τους (fa'a Samoa) και της σύνδεσής τους με τη φύση. Στα νησιά έζησε ο διάσημος Σκωτσέζος συγγραφέας Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, το 19ο αιώνα, υιοθετώντας τον παραδοσιακό τρόπο ζωής. Πέθανε εκεί και θάφτηκε με τιμές βασιλιά. Ο τάφος του στην Άπια, αποτελεί αξιοθέατο.Οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν διαφορετικού τύπου τατουάζ. Στους άνδρες η δερματοστιξία λέγεται τατάου , ενώ στις γυναίκες μαλού (το τελευταίο γίνεται κάτω από το γόνατο και μέχρι τους επάνω μηρούς).
Ο παραδοσιακός χορός των Σαμοανών ονομάζεται Σίβα (Siva). Πρόκειται για χορό που παρουσιάζει ομοιότητες με τον χαβανέζικο hula και χαρακτηρίζεται από απαλές κινήσεις των άκρων συνοδεία μουσικής και ταυτόχρονα που διηγείται μια ιστορία. Οι χοροί των ανδρών είναι πιο ζωηροί και γρήγοροι. Ένας άλλος παραδοσιακός χορός λέγεται "Sasa" και σε αυτόν κάνουν συγχρονισμένες κινήσεις στο ρυθμό κρουστών ή χαλιών που τα στρέφουν.
Το κρίκετ που έχει ιδιαίτερη μορφή και λέγεται κιλικίτι ή κιρικίτι , όπως επίσης και το ράγκμπι είναι από τα πιο δημοφιλή αθλήματα στα νησιά. Η χώρα έχει και εθνική ομάδα ποδοσφαίρου και έχει διοργανώσει δύο φορές τους Αγώνες του Ειρηνικού, με πιο πρόσφατη το 2007.